𝙑𝙤𝙡𝙡𝙚, 𝙙𝙧𝙪𝙠𝙠𝙚 𝙠𝙡𝙖𝙨𝙨𝙚𝙣 𝙚𝙭𝙩𝙧𝙖 𝙜𝙧𝙤𝙤𝙩 𝙥𝙧𝙤𝙗𝙡𝙚𝙚𝙢 𝙗𝙞𝙟 𝙣𝙞𝙚𝙪𝙬𝙚 𝙡𝙚𝙚𝙧𝙠𝙧𝙖𝙘𝙝𝙩𝙚𝙣

Het gaat niet goed met ons onderwijs.

In mijn vorige artikel sprak ik over het eerste probleem: de drukke en volle klassen. Vandaag deel ik graag mijn visie met jullie over het tweede probleem: het werven van nieuwe leerkrachten en het behouden van de huidige medewerkers.

Een korte recap:
Wat is er afgelopen 20 jaar gebeurd?
1. De klassen zijn te vol, te druk en te chaotisch.
2. Door de drukte maakt dit het heel erg lastig om nieuwe leerkrachten in te werken en ook te behouden. (25% van alle startende en beginnende leerkrachten verlaat tussen de 1-5 jaar het onderwijs weer, 23% valt uit tijdens het eerste jaar).
3. Omdat de huidige leerkrachten de boel weer moeten opvangen (lees: nog grotere groepen en meer kinderen), krijg je nog weer grotere klassen, wat weer meer drukte en onrust en chaos met zich meebrengt.
4. Nederland is koploper als het gaat om burn-out onder leraren. Ons ziekteverzuim is al jarenlang te hoog (6%) en stijgt. 25% krijgt vroeg of laat te maken met uitval als gevolg van stress/burn-out klachten.

De OESO heeft vastgesteld dat van de 35 landen die zijn onderzocht, Nederland de wanordelijkste klassen heeft.

En dat maakt het bijna tot een ‘mission impossible’ om nieuwe leerkrachten de begeleiding en ondersteuning te kunnen bieden die ze nodig hebben in de inductiefase, de eerste drie jaar van hun onderwijsloopbaan. Dat staat vaak wel mooi op papier, maar de praktijk is vaak weerbarstiger. De begeleiding die ze zouden krijgen voldoet vaak niet aan wat deze mensen echt nodig hebben. Er is vaak wel een soort van begeleiding in de vorm van een duo of andere collega bij wie ze terecht kunnen voor praktische zaken, maar wanneer ze echt tegen zaken aanlopen zoals moeilijk gedrag van leerlingen, of gesprekken met ouders waar ze enorm tegen opzien, dan moeten ze het vaak zelf maar een beetje uitzoeken. En dat gaat vaak niet goed. Dan doen deze beginnende professionals niet de goede dingen in de goede volgorde, voelen ze zich erg onzeker in zichzelf en in hun professie en durven ze eigenlijk ook niet goed om hulp te vragen. Dat gaat een tijdje goed, totdat het helemaal niet meer gaat. Uitval ligt op de loer of mensen stoppen er gewoon mee.

Tel daarbij op dat door het personeelstekort de groepen vaak groter worden, de drukte toeneemt en het gedrag van sommige leerlingen nog verder uitgebouwd wordt, wat niet helpend is voor het welbevinden van zowel de leerkracht als de leerlingen.

Ouders hebben ook een mening en beginnen te mopperen dat ‘deze leerkracht het niet kan’, wat niet helemaal fair is. Natuurlijk mag je van een leerkracht bepaalde zaken verwachten als het gaat om orde en structuur, maar wat je niet leert op je opleiding, en dat is in mijn beleving heel veel, dan kun je dat niet allemaal bij de leerkracht neerleggen.

Plus dat ouders ook hun eigen verantwoordelijk hebben te nemen als het gaat over het gedrag van hun kind. Als je je niet respectvol kunt/wilt gedragen in de klas, dan is het aan de ouders om ervoor te zorgen dat dit wel gaat gebeuren anders kan een leerkracht niet werken. Zonder respect kun je niet communiceren. Laat staan leren. Het kan en mag niet zo zijn dat een hele groep de dupe wordt van het gedrag van één of enkele leerlingen, maar dit is helaas wel de praktijk van alledag en dat vind ik niet ok. Daarmee doe je een heleboel kinderen tekort. Ik ben erg voor inclusief onderwijs, daar waar het kan en past. En in de rest van de gevallen hebben we wat anders te doen.

Lukt het ouders om de een of andere reden niet zelf om hun kinderen zich respectvol te laten gedragen op school, dan moeten er hulptroepen worden ingeschakeld voor de thuissituatie, in combinatie met hulp en ondersteuning op school. Voor zowel het kind zelf als de leerkracht.

Ik ben me ervan bewust dat de huidige jeugdhulpverlening hierin ook zijn eigen uitdagingen heeft, maar nogmaals, het feit dat sommige kinderen zich niet kunnen of willen gedragen in de klas is iets dat we met elkaar moeten aanpakken, maar wat we niet alleen op het bordje van de desbetreffende leerkracht of school moeten neerleggen.

Lerarenopleidingen schieten ernstig tekort als het gaat om een stuk sociaal emotionele ontwikkeling, eigen-waarde, zelfvertrouwen, compassie en daadkracht om maar even wat te noemen. Alles wat ten grondslag ligt aan je eigen persoonlijke ontwikkeling, je eigen waarden, een stevige dosis emotionele flexibiliteit en zelfkennis heb je allemaal nodig om te zorgen voor respect, vertrouwen en veiligheid zodat er een positief leerklimaat is.

Je hebt het nodig om goed bestand te zijn tegen de weerstand die je tegenkomt als je ongewenst en vooral respectloos gedrag aan banden legt, als je zegt wat je te zeggen hebt en wanneer je doet wat je te doen hebt op het moment dat er echt stront aan de knikker is, zoals een ontploffend kind of wanneer er een boze ouder met een paraplu of honkbalknuppel voor je neus staat te zwaaien. (Geloof me, dat is echt niet leuk). Dan komt het erop aan. Wat doe je dan? En hoe voelt dat dan? En kun je daar mee dealen?

Je hebt een stevig gevoel van eigen-waarde, zelfvertrouwen en een professionele houding nodig om collega’s en ouders op een constructieve manier feedback te geven op hun gedrag, om ervoor te zorgen dat gemaakte afspraken worden nageleefd en om je eigen grenzen te voelen, aan te (durven) geven en te handhaven.

En je hebt scheepsladingen nodig van emotionele intelligentie om om te gaan met de druk die dit prachtige, maar ook zeer intensieve vak soms met zich meebrengt.

En dat leer je helaas onvoldoende op de opleidingen. Volgens alle Pabo en MBO studenten van jaar 1-4, volgens alle stagiaires die ik ooit heb mogen begeleiden afgelopen 25 jaar in ieder geval.

Dat is wat ze bij mij kwamen doen. Dat allemaal in sneltreinvaart leren tijdens hun stage.

Het kon me niet schelen dat het niet in één keer lukte. Het kon me niet schelen als ze hun les niet tot in de puntjes hadden voorbereid. Of iets waren vergeten. Of een opdracht niet af hadden. Of op hun bek gingen tijdens een moeilijke rekenles. Daar gaat het allemaal niet om. Dat leer je allemaal vanzelf wel.

Maar hoe ze met gedrag van leerlingen omgingen, daar was ik heel scherp op. Wanneer deden ze wat wel, wanneer niet. Wanneer lieten ze iets gaan, wanneer grepen ze in. Wanneer gingen ze ouders bellen? Wat waren de consequenties?

Ik overlaadde ze met informatie, met opdrachten en was niet te misselijk in mijn ongezouten feedback als ik vond dat ze te slap hadden opgetreden. Omdat ik wist wat er zou gebeuren als ze dit niet zouden leren. Ze zouden het niet volhouden in de onderwijsjungle. Nog geen maand. Want ik had dat te vaak gezien. Ik kan de mensen niet tellen die ik heb zien komen en net zo hard weer heb zien gaan in die jaren dat ik zelf voor de klas stond. Jonge, enthousiaste, zeer getalenteerde startende onderwijsprofessionals. Ze zijn weg uit het onderwijs. Ze hadden er geen zin meer in. Ze gingen wat anders doen. Echt zo ontzettend jammer.

Ik ben ervan overtuigd, dat wanneer deze mensen wél de juiste begeleiding hadden gehad, ze dan wél waren gebleven. Want ze gingen niet weg omdat ze het niet leuk vonden om met kinderen te werken. Ze gingen weg ‘om het gezeik eromheen’.

En dat gezeik eromheen, daar kunnen we iets aan doen.

Ik zie gelukkig ook steeds meer besturen die zich bewust zijn van de noodzaak van goede begeleiding en ondersteuning. Van het belang van goed, beter nog, excellent werkgeverschap. Er worden programma’s gelanceerd en coaches aangesteld. Maar dat is nog niet voldoende. 4x per jaar een intervisiebijeenkomst is voor veel startende en beginnende leerkrachten niet voldoende. Een aangestelde coach kan maar op één plek tegelijk zijn. En de kwaliteit van deze coaches verschilt ook enorm van persoon tot persoon. Niet iedereen die coach is, heeft de kennis en de wijsheid die je nodig hebt om mensen op het niveau te coachen waarop de problemen zijn ontstaan. Maar wel nodig. Dat zei Einstein al. Of zijn zelf comfortabel met weerstand, heftige emoties of heftige problematieken die aan de orde kunnen komen.

En ondertussen loopt de druk op de zittende medewerkers meer en meer op. Er komen alleen maar taken bij, nieuwe mensen moeten ook nog ingewerkt worden en vanwege te weinig collega’s moeten de huidige leraren ook die extra klassen opvangen. Dat gaat dus niet. Ik ben erg benieuwd naar de aantallen leerkrachten en schoolleiders die meer het gevoel hebben dat ze aan het overleven zijn dan dat ze ontspannen en met plezier goed onderwijs aan het geven zijn. Dus laat even een bericht achter als je dit herkent.

En voor deze mensen is er wel wat begeleiding beschikbaar. Maar het is altijd kortdurend en vaak niet voldoende. Ook hier krijgen mensen niet wat ze eigenlijk nodig hebben op het gebied van krachtig persoonlijk leiderschap.

Maar er is hoop. Hier kunnen we wat aan doen. Met zijn allen.

1. Nieuwe mensen aantrekken met een dijk van een inductieprogramma. Daarom heb ik de mentorprogramma’s voor leerkrachten en schoolleiders ontwikkeld vanuit de Academie voor Ontspannen Onderwijs. Precies de juiste combinatie van vakinhoudelijke kennis (o.a. hoe creëer je rust en aandacht, ook als je een grote groep hebt, hoe ontwikkel ik krachtig leiderschap als schoolleider) met een groot stuk persoonlijke ontwikkeling (o.a. hoe ga je om met lastige zaken als gedrag en gedoe met ouders?). Op basis van 25 jaar onderwijservaring en de input van de vele leerkrachten en schoolleiders die ik afgelopen jaren heb mogen begeleiden.

Want nieuwe mensen kunnen nu kiezen uit een nieuwe werkgever. Als ik een nieuwe leerkracht of schoolleider zou zijn, zou ik kiezen voor een club die de boel goed voor elkaar heeft, vooral als het gaat om mijn eigen professionele en persoonlijke ontwikkeling. En dat is precies waar deze mentorprogramma’s over gaan. Toegespitst op wat de leerkracht of de schoolleider nodig heeft. Altijd een luisterend oor, altijd iemand bij wie ze terecht kunnen, altijd een plek waar je in alle openheid en kwetsbaarheid je vraag mag stellen, en leert te durven stellen. Voor zo’n club zou ik willen werken. En de vele starters die ik ondertussen heb gesproken, beamen dit.

Op deze manier kunnen beginnende en startende leerkrachten en schoolleiders in een veilige omgeving een goede start maken en is de kans ook erg groot dat ze graag voor deze club willen blijven werken. Omdat het leuk is, omdat ze zich er thuisvoelen, omdat ze gehoord, gezien en begrepen worden. Ze krijgen wat ze nodig hebben en er mogelijkheden te over om zich te blijven ontwikkelen. In welke richting dan ook.

2. De huidige leerkrachten en schoolleiders de ondersteuning bieden die ze nu nodig hebben.

En niet wachten totdat zaken escaleren. Of al geëscaleerd zijn.

Hoe vaak ik niet ingevlogen word als het probleem al dusdanig groot is dat ook dit vaak een hele kluif is om de boel nog recht te trekken.

Wanneer een leerkracht eigenlijk al met één been buiten staat. Of wanneer een groep zich tegen de leerkracht gekeerd heeft. Of wanneer ouders al hun kind van school gaan halen. Of wanneer er al iemand half overspannen is.

Of wanneer iemand gecoacht ‘moet’ worden. Ook al een geweldige start.

Of wanneer een schoolleider al te lang in de overlevingsstand staat en te maken heeft met heel veel gedoe in het team en met ouders. Dat kost bakken energie.

Maar ik doe het altijd met liefde en met alles wat ik heb. En in alle gevallen waarin ik de volledige medewerking krijg van de mensen met wie ik samenwerk, boeken we samen mooie resultaten.

Maar dat kan natuurlijk anders. En dat moet ook, want anders gaat het organisaties nog meer tijd, geld en mensen kosten. En gedoe.

De mentorprogramma’s van de Academie voor Ontspannen Onderwijs zijn ook geschikt voor de leerkrachten en schoolleiders die al wat meer ervaring hebben. Ook zij kunnen terecht met hun vragen en hun angsten, twijfels en onzekerheden. Zodat ze kunnen groeien in hun werk als onderwijsprofessional en leidinggevende, maar ook als mens. En wat schoolleiders leren over leiderschap, leren ze op hun beurt weer aan hun teams. En wat leerkrachten leren over rust en aandacht, leren ze meteen weer aan hun leerlingen. Daar hoeven we dan geen aparte programma’s voor in te zetten. En dat is meer dan waardevol voor een hele organisatie, voor nu maar ook op de langere termijn.

Want wat je doet als bestuur of organisatie om je medewerkers te bieden wat zíj nodig hebben, dat zegt iets over hoe serieus je je medewerkers neemt, maar ook hoe je zelf in het leven staat. Als mens en als professional. Dan snap je dat bewustwording nodig is om te kunnen blijven groeien en je te ontwikkelen. En dat dat onmogelijk is als je in de overlevingsstand staat. En hoe belangrijk de rol van een werkgever hierin is. En wat dat betekent voor je onderwijs.

Want laten we eerlijk zijn. Je komt er niet meer met alleen een goed verhaal als werkgever. Je moet het laten zien. Dit is wie wij zijn, dit is hoe we dingen doen en daarom hebben we jou nodig. Wat zijn jouw kwaliteiten en wat kunnen wij doen om jou zo goed mogelijk tot je recht te laten komen? Om je de ontwikkeling te bieden die je zoekt? Wat heb jij van ons nodig en wat kunnen wij daarin voor jou betekenen?

Daarom heb ik de Academie voor Ontspannen Onderwijs opgericht. Voor leerkrachten én schoolleiders. Er zijn verschillende mentortrajecten die een unieke combinatie zijn van professionele én persoonlijke ontwikkeling, waarin je o.a. leert om:

- Een goede start te maken als beginnende en startende leerkracht/schoolleider.

- Ontspannen leraarschap en krachtig leiderschap op korte en langere termijn.

- Om te gaan met lastig gedrag en hoe je op een prettige manier met ouders communiceert.

Vanuit de Academie voor Ontspannen Onderwijs starten in september/oktober weer mentortrajecten voor leerkrachten en mentortrajecten voor schoolleiders.

Voor meer informatie, of als je een vraag hebt over wat jullie kunnen doen aan goed werkgeverschap als het gaat om het aantrekken van nieuwe mensen en het behoud van je huidige medewerkers, stuur mij gerust even een bericht.

Ik denk heel graag met jullie mee.

Ook kom ik graag een presentatie / workshop geven over wat deze trajecten voor jullie organisatie zou kunnen betekenen.

Succes als jouw schooljaar alweer gestart is!

Groet,

Rixta